De periode rond kerst en oud en nieuw wordt vaak gezien als een tijd van warmte, gezelligheid en verbinding. Overal zijn lichtjes, reclames tonen blije gezinnen en het idee leeft dat dit hét moment is om samen te zijn en dankbaar terug te kijken. Voor veel mensen is dat ook zo. Maar wanneer je te maken hebt met psychische klachten, somberheid, angst, burn-out of emotionele uitputting, kunnen juist deze dagen extra zwaar zijn.
Misschien merk je dat je al weken tegen de feestdagen opziet. Of dat gevoelens van verdriet, spanning of leegte juist nu sterker worden. Terwijl de wereld om je heen feest lijkt te vieren, voelt jouw binnenwereld onrustig, zwaar of stil. Dat contrast kan pijnlijk zijn en het gevoel versterken dat je tekortschiet of er niet bij hoort. Toch is deze ervaring veel normaler dan vaak wordt gedacht.
In deze blog lees je waarom kerst en oud en nieuw zo belastend kunnen zijn bij psychische klachten. Je krijgt uitleg over wat er mentaal en lichamelijk gebeurt, én praktische handvatten om deze periode op een manier door te komen die beter bij jou past.
De feestdagen zijn geen gewone vrije dagen. Ze brengen veranderingen in ritme, sociale druk en emotionele lading met zich mee. Als je draagkracht al onder druk staat, kunnen deze factoren elkaar versterken.
Een stresssysteem dat al overbelast is
Bij psychische klachten staat het stresssysteem vaak langdurig aan. Angst, piekeren en spanning zorgen voor voortdurende alertheid. Depressieve klachten kosten veel energie en maken herstel lastiger. Bij burn-out is het zenuwstelsel vaak overprikkeld en uitgeput. Wanneer er in deze toestand extra prikkels bijkomen, raakt het systeem sneller ontregeld.
Tijdens kerst en oud en nieuw zijn er vaak meer sociale momenten, meer geluiden, meer verplichtingen en minder rust. Dat kan leiden tot klachten zoals sneller emotioneel reageren, paniekgevoelens, lichamelijke spanning, vermoeidheid of het gevoel dat alles te veel is.
Hoge verwachtingen en sociale druk
Kerst heeft een sterke symbolische betekenis. Het hoort gezellig te zijn. Het hoort warm te voelen. Je hoort dankbaar te zijn. Wanneer jouw gevoelens hier niet bij aansluiten, kan dat zorgen voor innerlijke strijd.
Veel mensen met psychische klachten ervaren in deze periode gedachten als dat ze zich aanstellen, dat ze de sfeer verpesten of dat ze ondankbaar zijn. Deze zelfkritische gedachten maken het lijden vaak groter dan nodig is. Niet omdat het gevoel er niet mag zijn, maar omdat het gevoel wordt afgekeurd.
Eenzaamheid wordt zichtbaarder
Eenzaamheid kan het hele jaar aanwezig zijn, maar rond de feestdagen wordt het vaak scherper voelbaar. Dat komt doordat de nadruk zo sterk ligt op samen zijn. Als je weinig contact hebt, iemand mist of je niet verbonden voelt, kan het contrast groot zijn.
Uit onderzoek blijkt dat een aanzienlijk deel van de mensen zich eenzaam voelt en dat deze gevoelens rond de feestdagen kunnen toenemen. Het idee dat iedereen samen is behalve jij, is vaak een vertekend beeld, maar voelt wel echt.
Rouw en gemis spelen sterker op
Voor wie iemand is verloren, kunnen kerst en oud en nieuw confronterend zijn. Rituelen worden herhaald, herinneringen komen vanzelf naar boven en het gemis kan scherp aanwezig zijn. Een lege plek aan tafel of een traditie die niet meer hetzelfde is, kan diep raken.
Rouw is niet alleen verdriet. Het kan zich ook uiten in boosheid, leegte, vermoeidheid of gevoelloosheid. Deze gevoelens laten zich niet wegdrukken omdat het feestdagen zijn.
Familiedynamiek en oude rollen
Bij familie kom je vaak automatisch terecht in oude patronen. Zelfs als je volwassen bent, kan de dynamiek je terugbrengen naar eerdere rollen. Dat kan veilig voelen, maar ook benauwend of pijnlijk zijn.
Wanneer er onbegrip is over je klachten, oude conflicten of spanningen, kan samen zijn emotioneel veel vragen. Zeker als je al moeite hebt met grenzen aangeven of je staande houden.
Minder structuur en meer prikkels
Veel mensen met psychische klachten hebben baat bij structuur. Vaste tijden, vaste routines en voorspelbaarheid helpen om het systeem rustig te houden. Tijdens de feestdagen valt die structuur vaak weg.
Later naar bed, anders eten, meer sociale prikkels en minder hersteltijd kunnen ervoor zorgen dat klachten toenemen zonder dat je precies weet waarom.
De invloed van de winterperiode
De winter heeft invloed op energie en stemming. Minder daglicht kan zorgen voor vermoeidheid, somberheid en slaapproblemen. Bij sommige mensen leidt dit tot duidelijke winterdepressieve klachten, bij anderen tot een mildere maar aanhoudende dip.
Wanneer je al kwetsbaar bent, kan deze biologische factor bijdragen aan het zwaardere gevoel rond kerst en oud en nieuw.
Signalen dat deze periode te veel van je vraagt
Het is belangrijk om signalen van overbelasting serieus te nemen. Je lichaam en brein geven hiermee informatie, geen oordeel.
Je kunt merken dat het te veel wordt als je sneller emotioneel reageert, slecht slaapt, meer piekert, lichamelijke klachten krijgt, afspraken wilt vermijden of het gevoel hebt dat alles binnenkomt. Schaamte en schuldgevoelens komen ook vaak voor, vooral als je jezelf vergelijkt met anderen.
Praktische handvatten voor kerst en oud en nieuw
Het doel van deze periode hoeft niet te zijn dat je geniet. Het doel kan ook zijn dat je jezelf niet kwijtraakt.
Maak de feestdagen kleiner en overzichtelijker
Je hoeft niet alles mee te doen. Het helpt om vooraf te bepalen wat voor jou haalbaar is. Misschien betekent dat korter op bezoek gaan, maar één kerstdag afspreken of bepaalde tradities loslaten.
Kleinere keuzes zijn geen teken van falen. Ze zijn vaak een manier om je draagkracht te beschermen.
Plan rust bewust in
Rust ontstaat niet vanzelf tijdens de feestdagen. Het helpt om rustmomenten net zo serieus te nemen als sociale afspraken. Even alleen zijn, een korte wandeling, rustig ademhalen of even niets hoeven kan al verschil maken.
Bereid zinnen voor om grenzen aan te geven
Grenzen aangeven is makkelijker als je niet ter plekke hoeft te improviseren. Een korte, duidelijke zin waarin je je behoefte benoemt is voldoende. Je hoeft jezelf niet te verdedigen of alles uit te leggen.
Accepteer dat genieten niet afdwingbaar is
Je hoeft niet vrolijk te zijn omdat het kerst is. Je mag neutraal zijn. Je mag moe zijn. Je mag deze dagen gewoon doorkomen zonder dat ze speciaal voelen.
Ga mild om met oud en nieuw
Oud en nieuw wordt vaak gebruikt om terug te kijken en vooruit te plannen. Als je een zwaar jaar hebt gehad, kan dat pijnlijk zijn. Probeer de lat lager te leggen en te kijken naar wat je hebt volgehouden in plaats van wat niet is gelukt.
Wanneer het verstandig is om hulp te zoeken
Als je merkt dat je klachten verergeren, dat je vastloopt of dat je geen perspectief meer ziet, is het belangrijk om hulp te zoeken. Dat kan via de huisarts of een psycholoog. Bij ernstige wanhoop of gedachten aan zelfdoding is directe ondersteuning essentieel.
Tot slot
Kerst en oud en nieuw hoeven er voor jou niet hetzelfde uit te zien als voor anderen. Als je psychische klachten hebt, is het logisch dat deze periode extra zwaar kan zijn. Je hoeft jezelf niet te forceren om te voldoen aan verwachtingen die niet bij je passen.
Zorg voor jezelf op een manier die haalbaar is. Soms is dat niet groots of gezellig, maar wel veilig en mild. En dat is genoeg.
Als je merkt dat deze periode ieder jaar opnieuw veel van je vraagt, kan het helpend zijn om hier samen met een psycholoog bij stil te staan en te onderzoeken wat jij nodig hebt om jezelf beter te ondersteunen.
